SİSMİK TABAN

Yer hareketlerinin yapıda yer değiştirmelere deplasmanlara) sebep olduğu yüzey, zeminle beraber birebir hareket etmeyen yüzeyin başladığı bölge sismik tabandır.Daha basit anlatımla, deprem kuvvetlerinin etkisinin başladığı yüzey sismik tabandır. Tanımdan da anlaşılacağı üzere yapı temeli ile sismik taban farklı kavramlardır.Yapı temeli her koşulda sismik taban değildir.Yapının temel seviyesi sismik taban olabilir yada olmayabilir.Bir yapı zeminle beraber aynı şekilde birebir hareket ediyorsayada yapının bir bölümü zeminle beraber birebir hareket ediyorsa) yer hareketleri yapıda bir ivme oluşturmaz.Çünkü yapıda zeminle beraber gider gelir dolayısıyle atalet kuvvetleri oluşmaz, atalet kuvveti oluşmasında deprem kuvvetleri oluşmaz.Bu tür yapılarda sismik tabandan söz edilemez.Yeraltı yapılarımesela tunel) sismik tabanı olmayan yapılara örnek gösterilebilir.

Yatay yük altındaoluşan deprem kuvvetleri diyelim) yapıların bazı bölümleri yatay olarak deplasman yaparken, aynı yapının bazı bölümleri deplasman yapmayabilir.Bu bölümlerin deplasman yapmamalarının nedeni çok fazla rijit olmaları ve bir şekilde deplasmanlarının tutulu olmalarıdır.Sismik taban tanımını anlamamız için sanrıım en iyi örnek budur.Deplasmanların engellendiği bölümün en üstü, yatay deplasmanların serbestçe yapılabildiği bölümün en altı sismik tabandır.Reel bir örnek verelim ki sismik taban konusu gözümüzde canlanabilsin :

Bodrum + zemin + 8 kattan oluşan bir yapı düşünelim.Bu yapının tüm katları çerçeve + perdeli sistemden oluşmuş olsun. Bu yapının sismik tabanı, bodrum katın altı yani temel seviyesidir.Yer hareketi başladığında tüm katlar rahatça deplasman yapabilir.Şimdi aynı yapının bodrum katının tüm çevresini rijit perdelerle cevirdiğinizi düşünün.Bu durumda bodrum katın yatay deplasmanını engellemiş olursunuz.Bodrum kat çok rijit olduğundan aynı zemin gibi davranmaya başlar.Zemin ne tarafa hareketlenirse aynı şekilde o da gider. Yani bodrum katın deplasmanını tutmuş olursunuz.Zemin kattan itibaren katlar deplasman yapmaya başlar.Bu katların rijitlikleri bodrum kat rijitliğinden çok çok düşüktür.Bu yapının sismik tabanı ise bodrum katın üstü yani zemin katın tabanıdır.Deprem hesabınıda bu şartlarda sismik tabandan itibaren yapabilrisiniz.Yapı yüksekliğini sismik tabandan itiberen düşünerek alabilir ve yapabilrisiniz.Yapınız adeta bir kat eksilmiş gibi olur.Şimdi bodrum katın tamamını ve zemin katın tamamının çevresini rijit perdelerle cevreleyin.Bodrum kat ve zemin kat son derece rijit hale geldi.Bu durumda zemin kat deplasmanını da engellemiş oldunuz.Yapı 1.kattan itibaren deplasman yapmaya başlar.Bu durumda ise sismik taban 1.katın tabanıdır.Deprem hesabınızıda 1.kat baz alınarak yapmanız mümkündür.rijit kat ların deprem hesabıda kendi içerisinde ayrıca yapılmalı.)

Sismik taban ne kadar yukarıda olursa yapı biraz daha rahatlarrahatlama kesit tesirleri küçülmesi anlamındadır).Bu anlamda yeni yapı projelerinde veya güçlendirme projelerinde bodrum katları çepeçevre perde dolanarak deplasmanı tutmak dolayısıyle sismik tabanı yukarı çekmek yapının biraz rahatlamasını üstte biraz daha küçük tesirlerin olumasına sebep olur.Sismik tabanın üstü mühendis için önemlidir.Bu bakımdan sismik taban ne kadar yukarıda olursa mühendis için iş o kadar kolaylaşır.Mümkün mertebe sismik taban yukarıya çekilmeye çalışılmaldıır.8 katlı bir yapının en alt katını perdelerle cevirmek sismik tabanı bir kat yukarı çekmek anlamına geldiğinden, yapıyı artık 7 katlı olarak değerlendirmek mümkün olacaktır.Sismik taban seviyesi biraz da mimari gereklere baglı olsada, yapı fonksiyonuna baglı olsada kısmen inşaat muhendisi de sismik taban seviyesini belli ölçülerde belirleyebilir.İnşaat Mühendisinin sismik tabanı olabilecek en yüksek seviyeye çıkarması kendi lehinedir…

Ahmet ÇELİKKOLLU

İnşaat Mühendisi

ESKİŞEHİR

0 5 4 1 9 7 3 0 1 5 1